Kitap Tahlili Nasıl Yapılır?

Birinci bölüm: “Altını Çizdiklerimiz”

Kitap okurken dikkatimizi çeken kısımlar, vurgulamak istediğimiz kısımlar, bu kadar güzel ifade edilebilirdi dediğimiz yerleri  gerekiyorsa çok küçük açıklamalarla, gerekmiyorsa sadece alıntı şeklinde bu bölümde paylaşacağız….

Bu bölümde, bir nevi herkes kendince küçük de olsa kitabın özetini çıkarmış olacak.

İkinci Bölüm: “Sizin Yorumlarınız”

Kitap da değinilen ama daha geniş anlatılmalı dediğiniz kısımlar için, başka kaynaklardan ya da kendi bilginizden getireceğiniz yorumlar, açıklamalar bu başlık altında işlenecektir.

Üçüncü Bölüm: “Katılmadıklarınız”

Katılmadığımız tespitler, fikirler, önermeler, düşüncelerin aktarımı ve nedenleri, -bizce- nasıl olması gerektiği ile ilgili açıklamalar bu bölümde yapılacaktır. Katılmadığımız konular kitaptan olabileceği gibi bir başkasının kitaptan anladığı ile ilgili ya da yorumu ile ilgili de olabilir.

Kitap incelemeleri, okumayı planladığınız bir kitap hakkında fikir almak için veya duyduğunuz bir kitabı okumak isteyip istemeyeceğinizden emin olmanızı sağlayacağı için harika bir yol göstericidir.

Kitapların arka yüzündeki açıklamalar veya yorumlar her zaman kitabın içeriği hakkında övgüler içeren ilginç yazılardır ama maalesef bu kitabın gerçekten iyi olduğu anlamına gelmez. Hatta bazen bu beklentilerinizi yüksek tutmanıza ve tabii ki kitabı okurken büyük bir hayal kırıklığı yaşamanıza neden olur.

Bir kitap hakkında inceleme yapmak ve değerlendirmenizi kaleme almak istiyorsanız, aklınızda tutmanız gereken birkaç önemli nokta var. Bu ölçütleri dikkate alarak incelemenizi hazırlarsanız, okuyucunun sizin tavsiyelerinizi dikkate almasını, anlattıklarınızı gerçekçi bulmasını sağlayabilirsiniz.

Kitabı Okuyun.
Bu elbette çok açık bir gerçek ve kitap incelemesi yapabilmenin bir numaralı kuralıdır ama maalesef okumayı tamamlamadan kitaplar hakkında değerlendirmeler yazan birçok insan var. Kitabın bir kısmını okuduktan sonra sıkıldıkları veya kitabı sevmedikleri için okumayı yarıda bırakıp hemen kitap hakkında bir değerlendirme yazısı kaleme alırlar. Ancak kitap incelemesi yapmaya karar verdiğiniz anda kitabın sizin için kötü çıkmasına da hazırlıklı olmalısınız, nefret bile etseniz eseri sonuna kadar okumalısınız ki onun hakkında gerçekçi bir değerlendirme yapabilesiniz. Çünkü gerçek bir değerlendirme yazısında kitabın her cümlesinin izleri olmalı.

Kısa Bir Paragrafta Kitabı Özetleyin.
Birçok değerlendirme yazısında bütün bir sayfanın sadece kitabın özetlenmesiyle doldurulduğunu görüyoruz. Bu yüzden geriye kalan her şeyi de tek bir paragrafta anlatıveriyorlar. Bu yanlış. Çünkü tüm okuyucular zaten kitabın arka kapağına bakıp onun ne anlattığı ile ilgili biraz bilgi sahibi olurlar. Bu yüzden okuyucunun bir eleştirmenden beklediği kitapta ne anlatıldığını öğrenmek değildir. Okur, eleştirmenden kitap hakkında ayrıntılı değerlendirmeler, karşılaştırmalar yapmasını bekler. İyi bir eleştirmen bu nedenle yazısında içerik özeti kısmını kısa tutmalı, değerlendirmesinin özetten çok daha geniş ve kapsamlı olmasına özen göstermelidir.

Sonucu Asla Açıklamayın.
Unutmayın ki yaptığınız değerlendirmenin okurları, incelediğiniz kitabı henüz okumamış olanlar. Kitabın sonunda ne olacağını sakın açıklamayın. Bu çok açık ve uygulaması çok basit bir kural ancak bu kurala uymadığınız takdirde kitap eleştirmeni olarak uzun ömürlü olmanız çok zor.

Karakterleri Tartışın.
Hikayenin derinine çok girmeden, karakterlerin temel kişilik özellikleri ve onların belli durumlar karşısında verdikleri tepkileri tartışmalısınız. Karakterler çok mu klişe yoksa sıra dışılar mı? Gerçekçi tiplerle mi karşılaştınız ya da tüm karakterler çok mu fantastik idi? İnandırıcılıktan ne kadar uzaktılar? Yoksa başımızı çevirdiğimizde yanımızda göreceğimizi sanacak kadar bizdenler miydi?

Yazarın Yeteneğini Tartışın.
Okuduğunuz eserin yaratıcısı, tabii ki sadece edebi kişiliği, hakkında yorum yapabilmek için biraz zaman ve emek harcamaktan kaçınmayın. Edebi yeterliliği konusunda neler düşünüyorsanız onu, başka yazarların ya da varsa kendisinin diğer eserlerindeki üslubuyla karşılaştırın. Güncel bir dil mi kullanmış, anlatımı lirik mi? Kitap mizah içeriyorsa, yazar gerçekten komik mi, mizahın kaynağı yazarın keskin zekâsı olabilir mi? Aynı zamanda yazar ile kitabı arasındaki bağlantı noktalarını tespit edin. Mesela, yazarın kitabı hangi kıvılcımdan hareketle yazmaya koyulduğu, kaleme almaya başlamadan önce yazmayı planladığı konu hakkında nasıl araştırmalar yaptığı konusundaki bilgilerinizi okurlarınıza aktarmalısınız. İyi bir okuyucu kitapla yazarı arasında sağlam bağlantılar kurabilmek, kitabın yazarının hayatından nasıl izler taşıdığını öğrenmek ister.

Kitabı Kimlerin ve Neden Okuması Gerektiğini Açıklayın.
Bir kitap incelemesinin biraz kişisellik taşıması gerekir ve bu normaldir. Fikrinizi sunmaktan çekinmeyin. Niçin kitaptan çok keyif aldığınızı veya nefret ettiğinizi tüm ayrıntılarıyla açıklayın. Hangi beklentiye sahip olanların bu kitaptan hoşlanacaklarını düşündüğünüzü belirtin. Bu klişe olmak anlamına gelmez. Sonuçta bir yetişkin romanını, gençlere tavsiye etmek hiç de mantıklı bir durum olmaz.

Nefret Ettiğinizi Söylemekten Korkmayın.
Bazen değerlendirmesini yapmak durumunda olduğunuz kitabın berbat olduğunu düşünebilirsiniz. Bu çok normal. Bu noktada kötü bir roman hakkında inceleme yazısı yazmanın iyi bir romanı değerlendirmekten çok daha önemli bir iş olduğunu unutmayın. Çünkü hiç kimse nefret edeceği bir kitabı satın almak için para harcamak ve onu okumak için zaman sarf etmek istemez. Sizin sorumluluğunuz, görüşlerinizi okurlara en dürüst şekilde bildirmektir. Ancak insanların görüşlerinin birbirinden çok farklı olduğu gerçeğini de gözden kaçırmayın. Siz kitap hakkındaki kişisel düşüncelerinizi dürüstçe anlatın, onu neden sevmediğinizi ayrıntılarıyla açıklayın ki görevinizi tam anlamıyla yerine getirmiş olabilesiniz; ondan sonrası okurun elinde, sizin görüşünüze katılır veya katılmaz, karar onun.

Kısa Tutun.
İnsanlar kitap incelemelerini okurken çok fazla zaman harcamak istemez. Bu yüzden kısa ve özlü anlatıma, özellikle de tekrarlı ifadelerden uzak durmaya özen gösterin. Genellikle 400-500 sözcük kullanımı bir kitap incelemesi için mükemmeldir.

Yardımcı Olun.
Okuyucunun kitapla bağlantı kurabilmesi için bilgiler verin. Kitabı satın alabilecekleri yerler hakkında bir bağlantı ekleyin veya yayıncıyı belirtin ve kitabın genel satış fiyatını yazın. Böylece okuyucu yazınızı ihtiyacı olan tüm bilgileri almış olarak bitirir ve okurun kitaba ulaşması kolaylaşmış olur.